Readings from Latin Verse Part 5

X. JUVENAL.

_1. The Life of the Poor at Rome; its Dangers and Discomforts._

1-33. _Houses are all the while collapsing or burning. No one a.s.sists the poor man, while the millionaire has his misfortune more than made good by aspirants to legacies._

34-42. _The rent you pay for a dark garret would buy a comfortable dwelling elsewhere._

43-49. _There is so much noise at night that the poor man cannot sleep,_

50-78. _While he finds the streets dangerous both by day_

79-88. _And by night._

Quis timet aut timuit gelida Praeneste ruinam, aut positis nemorosa inter iuga Volsiniis, aut simplicibus Gabiis, aut p.r.o.ni Tiburis arce?

Nos urbem colimus tenui tibicine fultam magna parte sui; nam sic labentibus obstat 5 vilicus et veteris rimae c.u.m texit hiatum securos pendente iubet dormire ruina.

Vivendum est illic ubi nulla incendia, nulli nocte metus. Iam poscit aquam, iam frivola transfert Ucalegon, tabulata tibi iam tertia fumant: 10 tu nescis; nam si gradibus trepidatur ab imis, ultimus ardebit quem tegula sola tuetur a pluvia, molles ubi reddunt ova columbae.

Lectus erat Codro Procula minor, urceoli s.e.x, ornamentum abaci, nec non et parvulus infra 15 cantharus, et recubans sub eodem marmore Chiron.

Iamque vetus Graecos servabat cista libellos, et divina opici rodebant carmina mures.

Nil habuit Codrus: quis enim negat? Et tamen illud perdidit infelix totum nihil: ultimus autem 20 aerumnae est c.u.mulus, quod nudum et frusta rogantem nemo cibo, nemo hospitio tectoque iuvabit.

Si magna Asturici cecidit domus, horrida mater, pullati proceres, differt vadimonia praetor; tum gemimus casus urbis, tunc odimus ignem. 25 Ardet adhuc, et iam accurrit qui marmora donet, conferat inpensas: hic nuda et candida signa, hic aliquid praeclarum Euphranoris et Polyc.l.i.ti, haec Asianorum vetera ornamenta deorum, hic libros dabit et forulos mediamque Minervam, 30 hic modium argenti; meliora ac plura reponit Persicus...o...b..rum lautissimus et merito iam suspectus, tamquam ipse suas incenderit aedes.

Si potes avelli circensibus, optima Sorae aut Fabrateriae domus aut Frusinone paratur, 35 quanti nunc tenebras unum conducis in annum.

Hortulus hic puteusque brevis nec reste movendus in tenuis plantas facili diffunditur haustu.

Vive bidentis amans et culti vilicus horti, unde epulum possis centum dare Pythagoreis. 40 Est aliquid, quoc.u.mque loco, quoc.u.mque recessu unius sese dominum fecisse lacertae.

Plurimus hic aeger moritur vigilando; sed ipsum languorem peperit cibus inperfectus et haerens ardenti stomacho; nam quae meritoria somnum 45 admittunt? Magnis opibus dormitur in urbe.

Inde caput morbi. Raedarum transitus arto vicorum inflexu et stantis convicia mandrae eripient somnum Druso vitulisque marinis.

Si vocat officium, turba cedente vehetur 50 dives et ingenti curret super ora Liburna atque obiter leget aut scribet vel dormiet intus; namque facit somnum clausa lectica fenestra.

Ante tamen veniet: n.o.bis properantibus obstat unda prior, magno populus premit agmine lumbos 55 qui sequitur; ferit hic cubito, ferit a.s.sere duro alter, at hic tignum capiti incut.i.t, ille metretam.

Pinguia crura luto, planta mox undique magna calcor, et in digito clavus mihi militis haeret.

Nonne vides quanto celebretur sportula fumo? 60 Centum convivae, sequitur sua quemque culina.

Corbulo vix ferret tot vasa ingentia, tot res impositas capiti, quas recto vertice portat servulus infelix et cursu ventilat ignem.

Scinduntur tunicae sartae modo; longa coruscat 65 serraco veniente abies, atque altera pinum plaustra vehunt, nutant alte populoque minantur.

Nam si procubuit qui saxa Ligustica portat axis et eversum fudit super agmina montem, quid superest de corporibus? Quis membra, quis ossa 70 invenit? Obtritum vulgi perit omne cadaver more animae; domus interea secura patellas iam lavat et bucca foculum excitat et sonat unctis striglibus et pleno componit lintea gutto.

Haec inter pueros varie properantur: at ille 75 iam sedet in ripa taetrumque novicius horret porthmea, nec sperat caenosi gurgitis alnum infelix nec habet quem porrigat ore trientem.

Respice nunc alia ac diversa pericula noctis: quod spatium tectis sublimibus unde cerebrum 80 testa ferit, quotiens rimosa et curta fenestris vasa cadant, quanto percussum pondere signent et laedant silicem. Possis ignavus haberi et subiti casus inprovidus, ad cenam si intestatus eas: adeo tot fata, quot illa 85 nocte patent vigiles te praetereunte fenestrae.

Ergo optes votumque feras miserabile tec.u.m, ut sint contentae patulas defundere pelves.

_III. 190-277._

_2. 'Mens Sana in Corpore Sano.'_

'Nil ergo optabunt homines?' Si consilium vis, permittes ipsis expendere numinibus quid conveniat n.o.bis rebusque sit utile nostris.

Nam pro iucundis aptissima quaeque dabunt di; carior est illis h.o.m.o quam sibi. Nos animorum 5 impulsu et caeca magnaque cupidine ducti coniugium petimus partumque uxoris; at illis notum qui pueri qualisque futura sit uxor.

Ut tamen et poscas aliquid voveasque sacellis exta et candiduli divina tomacula porci, 10 orandum est ut sit mens sana in corpore sano.

Fortem posce animum mortis terrore carentem, qui spatium vitae extremum inter munera ponat naturae, qui ferre queat quosc.u.mque labores, nesciat irasci, cupiat nihil, et potiores 15 Herculis aerumnas credat saevosque labores et venere et cenis et pluma Sardanapali.

Monstro quod ipse tibi possis dare: semita certe tranquillae per virtutem patet unica vitae.

Nullum numen abest si sit prudentia; nos te, 20 nos facimus, Fortuna, deam caeloque locamus.

_X. 346-366._

_3. Sympathy the Basis of Civilization._

Mollissima corda humano generi dare se natura fatetur, quae lacrimas dedit: haec nostri pars optima sensus.

Plorare ergo iubet causam dicentis amici squaloremque rei, pupillum ad iura vocantem 5 circ.u.mscriptorem, cuius manantia fletu ora puellares faciunt incerta capilli.

Naturae imperio gemimus, c.u.m funus adultae virginis occurrit, vel terra clauditur infans, et minor igne rogi. Quis enim bonus et face dignus 10 arcana, qualem Cereris vult esse sacerdos, ulla aliena sibi credat mala? Separat hoc nos a grege mutorum, atque ideo venerabile soli sort.i.ti ingenium divinorumque capaces atque exercendis capiendisque artibus apti 15 sensum a caelesti demissum traximus arce, cuius egent p.r.o.na et terram spectantia. Mundi principio indulsit communis conditor illis tantum animas, n.o.bis animum quoque, mutuus ut nos adfectus petere auxilium et praestare iuberet, 20 dispersos trahere in populum, migrare vetusto de nemore et proavis habitatas linquere silvas, aedificare domos, Laribus coniungere nostris tectum aliud, tutos vicino limine somnos ut collata daret fiducia, protegere armis 25 lapsum, aut ingenti nutantem vulnere civem, communi dare signa tuba, defendier isdem turribus, atque una portarum clave teneri.

_XV. 131-158._

_4. Two Famous Proverbs._

Di, maiorum umbris tenuem et sine pondere terram spirantisque crocos et in urna perpetuum ver, qui _praeceptorem sancti voluere parentis esse loco_.

_VII. 207-210._

Nil dictu foedum visuque haec limina tangat intra quae pater est; procul, a procul inde puellae lenonum et cantus pernoctantis parasiti.

_Maxima debetur puero reverentia_; siquid turpe paras, nec tu pueri contempseris annos, 5 sed peccaturo obstet tibi films infans.

_XIV. 44-49._

XI. HADRIAN.

_1. The Dying Hadrian to his Soul._

Animula, vagula, blandula, hospes comesque corporis, quae nunc abibis in loca, pallidula, rigida, nudula, nec, ut soles, dabis iocos? 5 From Spartia.n.u.s, _Vita Hadriani 25._

XII. ANONYMOUS.

_1. Sayings of the Seven Wise Men._

_Optimus est_, Cleobulus ait, _modus_, incola Lindi; ex Ephyra, Periandre, _doces cuncta emeditanda_; _tempus nosce_ inquit Mitylenis Pittacus ortus; _plures esse malos_ Bias autumat ille Prieneus; Milesiusque Thales _sponsori d.a.m.na_ minatur; 5 _nosce_ inquit _tete_ Chilon Lacedaemone cretus; Cecropiusque Solon _ne quid nimis_ induperabit.

From Hyginus, _Fabulurum Liber 221._

SACRED LATIN POETRY.

FOR CHRISTMAS DAY.

Puer natus in Bethlehem, Unde gaudet Jerusalem.

Hic iacet in praesepio Qui regnat sine termino.

Cognovit bos et asinus 5 Quod puer erat Dominus.

Reges de Saba veniunt, Aurum, tus, myrrham offerunt.

Intrantes domum invicem Novum salutant Principem. 10