The Principal Navigations, Voyages, Traffiques and Discoveries of the English Nation Volume Viii Part 11

Nazareth in prouincia Galileae in qua nutritus, et de qua cognominatus est Dominus vniuersorum, distans ab Hierosolymis ad tres circiter dietas, erat quondam ciuitas, quae nunc est dispersa, et rara domorum, quod vix villae sibi compet.i.t nomen: et in loco Annunciationis, vbi Angelus ad Mariam dixit, Aue gratia plena, Dominus tec.u.m, habebatur olim bona Ecclesia, pro qua paruum Saraceni rest.i.tuerunt habitaculum, in colligendas peregrinorum offerendas.

A Nazareth redeundo per terrain Galileae, transitur per Ramathaym Sophim, vbi nascebatur fidelis Samuel propheta Domini, et per Sylo, vbi locus orationis erat antequam in Ierusalem: et per Sichem magnae vbertatis vallem, itur in prouinciam Samariae, vbi habetur et bona ciuitas nunc dicta Neapolts, distans, a sancta vrbe s.p.a.cio solius dietae, ac per fontem Iacob, super quem Iesus fatigatus ab itinere colloquebatur Samaritonae, vbi et apparet ruina destructae Ecciesiae quondam illic habitae. Et est ibi villa adhuc vocata Sychem, et in eo est mausoleum Ioseph patriarchae filij Iacob: ad cuius ossa visitanda sub deuotione non minus peregrini Iudaei adueniunt, quam Christiani.

[Sidenote: Samaria nunc Sebaste.] Hinc satis prope est mons Garizin c.u.m vetusto templo orationis Samaritanorum: ex tunc intratur Samaria quae mod appellatur Sebaste, et est illius princ.i.p.alis ciuitas p.r.o.nunciae. In qua fuit primum terrae mandatum corpus beati Ioannis Baptistae inter sacra corpora Helizaei, et Abdiae Prophetarum, vt quorum a.s.similibatur virtutibus in vita, corporibus iungeretur in sepultura. Haec quoque distat ab Hierosolymis: forta.s.sis a dietas.

[Sidenote: Nota.] Habetur et alius puteus aut fons intra illa montana, quem plerique similiter fontem Iacob appellant, cuius aqua secundum quatuor anni tempora variatur a suo colore, vt sit quandque clara, quandque turbida, nunc viridis, et nunc rubra. [Sidenote: Ogerus Dux Da.n.u.s.] Certum est autem tempore Apostolorum c.u.m Samaria recep.i.s.set verb.u.m Dei, illos fuisse conuersos, et baptizatos, in nomine Domini Iesu, et tamen postea per quendam Caliphorum peruersos, Ogerus dux Danorum per Templariorum virtutem rursum subiugauit Christianitati: sicque post plures euentus, et variationes, illi qui nunc sunt Samaritae, finxerunt sibi haeresim propriam, et ritum ab omnibus nationibus singularem.

[Sidenote: Tegumenti capitis differentia.] Fatentur autem se credere in Deum, qui cuncta creauit: recipiuntque pentateuc.u.m scripturae, c.u.m Psalterio Dauidis, acerrime contendentes, se solos dilectissimos Dei filios qui etiam pro n.o.bili differentia inuoluunt capita linteo rubeo, Saraceni autem albo, Indi croceo, et Christiani ibi manentes Indico, hoc est, aereo, seu hiacynthino.

Porr a Nazareth quatuor leucis, est ciuitas olim dicta Naym, in 2. milario Thahor montis contra Meridiem iuxta Endor. Ieronimus. Ante cuius portam resuscitauit Christus defunctum filium vnic.u.m matris suae, praesentibus duabus turmis hominum copiosorum. Hinc quoque ad leucas duas, est ciuitas Israel, vbi olim morabatur pessima regina Iezabel, quam Dei iudicio equorum vngulis conculcatam, canes fere vsque ad caluariam comederunt.

CAPVT. 20.

De territorio Gallileae, et Samariae, et de villa Sardenay.

Item a Nazareth ad leucae dimidum, monstrantur in rupe vestigia pedum, quae dic.u.n.tur esse Domini nostri Iesu Christi vbi de manibus Iudaeorum, ipsum de alta rupe praecipitare volentium desiluit in istam. De quo saltu quidam intelligunt illud scriptum Euangelic.u.m, Iesus autem transiens per medium illorum ibat.

Ad quatuor autem leucas de Nazareth, est Cana Galileae, vbi Christus ad vrbanas matris preces, mutauit vndam in vinum optimum.

[Sidenote: Mons Thabor.] Ad distantiam quatuor leucarum a Nazareth, venitur in Thabor, montem spectabilem, vbi transfigurabatur Christus, coram quibusdam suis Apostolis, apparentibus ibidem, Mose, et Helia, prophetis, voceque dilapsa a magnifica Patris gloria, et videbatur Petro bonum ibi esse: quondam in hoc monte habebatur ciuitas, c.u.m pluribus Ecclesijs; quarum nunc sola restant vestigia, excepto quod ille locus transfigurationis est inhabitatus, qui est Schola Dei nominatus. [Sidenote: Obserueretur.] Notandum. Thabor est in medio Galileae, campus mira iucunditate sublimis, distans a Diotesaria 3. milliaribus contra Orientem.

Item de Nazareth in tres leucas est villa, seu castrum Zaffara, de quo recolo me supradixisse capite 4. Et inde venitur in Mare Galileae, quod quamuis dicatur mare, est lacus aquae dulcis longus.

[Sidenote: Mare Tyberiadis.] Vltra centum 60. forsitan stadia est lacus, bonorum piscium ferax et vber, qui etiam in alio loco sui vocatur mare Tyberiadis, et in alia mare Genezareth, varians sibi nomen, secundum ciuitas, et terras, propinquas. Circa hoc mare Christus frequenter, et libenter ambula.s.se videtur: hic vocauit ad sui discipulatum, Petrum, et Andream, Iacob.u.m, et Ioannem: hic super vndam siccis ambulabat vestigijs, et praecipitem Petrum filium tentantem, verbo increpationis releuat ne mergatur, hic denique rediuiuus a morte repleuit discipulorum rete magnis piscibus 153.

Item in ciuitate Tiberiade, quae est prope hoc mare habetur in veneratione mensa illius coenae, quam in Emaus castello Christus caenauit, c.u.m ab oculis commensalium euanuit. Hic de prope monstratur mons ille fertilis, mons ille pinguis, in quo de paucis panibus, et de paucioribus piscibus iussu Christi fuerunt saturati, quinque millia hominum.

Ad initium autem praedicti maris iuxta villam Capernaum habetur fortius castrum totius terrae promissionis, in quo dicitur nata fuisse sancta Anna mater virginis Mariae.

[Sidenote: Damascus.] Praedictis itaque Christi vestigijs, et terrae sanctae locis a peregrino c.u.m deuotione cordis et reuerentia debita visitatis, si desiderat reuerti, posit illud facere per Damasc.u.m; quae est ciuitas longa, n.o.bilis, et grandis, ac plena omnium rerum mercimonijs, c.u.m tamen distat a portu maris tribus plene dietis, per quod s.p.a.cium itineris, cuncta traijciuntur a suis equis, Dromedarijs, et Camelis: et putatur a plerisque narrantibus fundata in loco vbi Cain protoplaustorum filius Abel fratrem suum occidit.

A Damasco de propinquo est mons Seyr, ciuitas grandis firmata duplicibus muris ac populosa nimis, in qua sunt multi in arte Physica famosi professi.

Item a Damasco haud remote distat castrum satis munitum, et firmum, quod Derces est nominatum. Habent autem in illis, et vlterioribus partibus hunc vsum: si quando castrum ab hostibus fuerit sic obsessum, qud Dominus eius non possit emittere nuncium amico suo remote moranti, recipit columbam olim in castro, vel domo amici natam, vel educatam, quam hic sibi per certam prouisionem allatam detinuit incaueatam, et scriptas quas vult literas alligans collo columbae, dimitt.i.t liberam volare, quae protinus festinat ad foc.u.m propriae natiuitatis. Sicque videtur cognosci in illo castro quid agatur in isto.

[Sidenote: Villa Sardenay.] Caeterum peregrinus a Damasco reuertendo, in quinque leucis venit Sardenay, quae est villa in alta rupe, c.u.m multis Ecclesijs religiosorum Monachorum, et sanctarum monialium fidei Christianae.

In quarum vna coram maiori altari in tabula lignea erat olim imago beatissimae virginis Mariae non sculpta sed depicta in plano s.p.a.cio. Ex hoc reditur per valles Bokar fertiles et pro pascendis pecorum gregibus exuberantes: et intratur in montana vbi copiositas est fontium qui effluunt impetu de Libano. Ibique decurrit fluuius Sabbatayr, sic dictus quod diebus Sabbatis euidenter rapidius transit, quam alijs s.e.x diebus.

Peruenitur hinc ad satis altum montem, prope Tripolim ciuitatem, in qua ad praesens plures Christiani Catholicae fidei habitant iugo infidelium nimis oppressi. [Sidenote: Sur, vel Tyrus.] Ex hoc loco sibi deliberet peregrinus, quem sibi maris portum accipiat ad repatriandum, videlicet Beruth, an Sur vel Tyrum.

Postrem sciendum, quod terra promissionis in totali longitudine sui a Dan qui est sub Libano vsque ad Berseba in Austrum continet circiter centum, et 80. leucas Lombardicas, et ab Hierico in totali lat.i.tudine circiter 60.

Notandum, Dan est viculus in quarto a Pennea de Miliario euntibus, contra Septentrionem: vsque hodie sic vocatur terminus Iudeae, contra Septentrionem est etiam et fons Ior, de quo et Iordanis fluuius erumpens alterum sort.i.tus nomen Ior. Termini Iudeae terrae a Bersabe incipiunt vsque ad Dan, qui vsque Peneaden terminatur, Ieronimus.

CAPVT. 21.

De secta detestabili Saracenorum et eorum fide.

[Sidenote: Diligentia Mandevillu.] Iam restat vt de secta Saracenorum aliquid scribam vel compendiose, secundum qud c.u.m ijs frequenter, colloquendo audiui, et liber Mahometi, quem Alcaron, vel Mesahaf, vel Harme vocant, ijs praecipit, sicut illum saepe inspexi, et studiose perlegi.

[Sidenote: Fides Saracenorum.] Credunt itaque Saraceni in Deum creatorem coeli et terrae, qui fecit omnia in ijs contenta, et sine quo nihil est factum. Et expectant diem nouissimum iudicij, in quo mali c.u.m corpore et anima descensuri sunt in infernum perpetu cruciandi, et boni equidem c.u.m anima et corpore intraturi Paradisum foelicitatis aeternae. Et haec quidem fides poene inest omnium mortalium nationibus, lingua et ratione vtentibus.

Verumtamen de qualitate Paradisi est magna diuersitas inter credentes.

Nam et Saraceni et Pagani, et omnes sectae praeter Iudaeos et baptizatos Christianos sentiunt bonorum Paradisum fore terrestrem illum de quo fuit expulsus Adam propter in.o.bedientiam protoplaustus: qui (vt putant) fluit, vel tunct fluet pluribus riuis lactis et mellis, et vbi in domibus et mansionibus n.o.biliter iuxta meritum vniuscuiusque aedificatur auro, et argento et gemmis, perfruentur omnibus corporalibus delicijs, in oblectatione animae aeternaliter sine fine. Ille erg qui fide sanctae Trinitatis carent, et Christum qui est vera lux ignorant, in tenebris ambulant. Iudaei vero et omnes baptizati recte sentiunt Paradisum coelestem et spiritualem, vbi quilibet secundum meritum Diuinitati vnietur, per cognitionem, et amorem. Attamen Iudaei quod contra Scripturas suas sanctae Trinitati contradic.u.n.t, et Christo obloquuntur, qui est vera via, nesciunt quo vadunt. De baptizatis autem, qui firmiter fidem Catholicam in humilitate cordis sub Ecclesiae praeceptis seruauerunt, hi soli filij sunt lucis, et in via veniendi ad coelestem Paradisum quem Christus verbo praedicauit, et ad quem corpore et anima, videntibus discipulis, de facto conscendit.

Credunt etiam Saraceni, omnia esse vera, quae Deus ore prophetarum est locutus, sed in diuersitate, quia nesciunt specificari, imo specificanti contradicerent defacili, vel negarent. Inter omnes prophetas ponunt quatuor excellentiores, quorum supremum et excellentissimum fatentur Iesum Mariae Virginis filium, quem et a.s.serunt, sermonem, vel loquelam, vel spiritum Dei, et p.r.o.nunciatorem sententiarum Dei, in iudicio generali futuro, et missum a Deo ad Christianos docendos.

Secundo loco Abrahamum dic.u.n.t fuisse verum Dei cultorem, et amic.u.m.

Tertium dant Mosi loc.u.m tanquam prolocutori Dei Misso specialiter, ad instruendos Iudaeos.

Quartum volant esse Mahomet, sanctum, et verum Dei nuncium ad seipsos missum, c.u.m lege diuina in dicto libro plene contenta. Tenent itaque indubitate, quod beata Maria Iesum peperit, et concepit virgo manens intacta, ac libenter loqui audiunt de incarnatione in ipsa facta per annunciationem Gabrielis Archangeli. Nam et Alcharon eorum dicit, ad salutationem Angeli virginem expauisse, quod tunc erat in partibus Galileae incantator, Turquis nomine, qui per susceptam sibi formam Angeli plures virgines deflorauerat, et beatam Virginem conuenisse Angelum, an esset Turquis. Refert quoque eam peperisse sub palma Arbore, vbi habebatur praesepe bouis, et asinae, et illic prae confusione puerperij, et verecundia ac dolore, fuisse in proximo desperatam, et infantulum in consolationem matris dixisse, mater ne timeas, Deus in te effudit secreta ad saluationem Mundi. Haec et his similia multa ibi scribuntur figmenta, et isti plura inter se narrando componunt, quae hoc loco ventilanda non sunt.

Et dicit liber Iesum sanctissimum omnium Prophetarum fuisse veracem in dictis et factis, benignum, pium, iustum, et ab omni vitio penitus alienum: Sanctum quoque Ioannem Euangelistam post praedictos Prophetas fuisse alijs Sanctiorem, cuius et Euangelium fatentur esse plenum salutari, ac veraci doctrina, et ipsum Sanctum Ioannem illumina.s.se caecos, leprosos munda.s.se, suscita.s.se mortuos, et in coelum vola.s.se viuentem. Erat enim (prout dicit) plus quam Propheta, et absque omni peccato, contradicente eodem de seipso, si dixerimus qud peccatum non habemus, veritas in n.o.bis non est: vnde et si quando Sarraceni tenent scriptum Euangelij Sancti Ioannis, aut illud beati Lucae, missus est Angelus Gabriel, eleuant ambabus manibus pro reuerentia super caput et super oculos id ponentes, et osculantur quam saepe c.u.m summa deuotione. Nonnulli etiam eorum in Graeco, aut Latino literati consueuerunt c.u.m deuotione cordis id lect.i.tare.

Idem liber dicit Iudaeos perfidos fuisse, quod Iesu eis primum misso a Deo, et multa miracula facienti credere noluerunt, quodque per ipsum tota gens Iudaeorum fuit digne decepta, et merit illusa hoc modo. Iesus in hora dum Iudas eum pro signo traditionis osculabatur, posuit per Metamorphosin figuram suam, in ipsum Iudam, sicque Iudaei in ambiguo lumine nocturni temporis, pro Iesu Iudam capientes, ligantes, trahentes, deridentes, in fine crucifixerunt, putantes se omnia facere Iesu, qui protinus capto et ligato Iuda, viuus ascendit in caeelum, descensurus iterum viuus ad iudicium in die finali.

Et addit, Iudaeos falsissime vsque hodie nos Christianos suo mendacio decipere, quo dic.u.n.t se Iesu crucifixisse quem non tetegerunt. Hinc errorem tenent Sarraceni obstinati: et quoddam argumentum inire conantur. Nam si Deus (aiunt) permisisset Iesum, innocentem, et iustum ita miserabiliter occidi, censuram suae summae iust.i.tiae minuisset. [Sidenote: Conuersio Saracenorum non desperanda.] Sed c.u.m ipsi, vt supradictum est, in tenebris ambulant, idcirc ignorantes Dei iust.i.tiam, statuere volunt iust.i.tiam, imo iniust.i.tiam quam fabricant in corde suo, quia nos de cruce Christi scriptum nouimus, benedictum est lignum per quod fit iust.i.tia. Isti tamen quod in aliquibus appropinquant verae fidei, multi quandoque eorum inuenti sunt conuersi, et plures adhuc de facili conuerterentur, si haberunt praedicatores, sincere eis verb.u.m tractantes, quippe c.u.m iam fateantur legum Mahometi quandoque defecturam, sicut nunc perijt lex Iudaeorum, et legem Christianorum vsque in finem seculi permansuram.

CAPVT 22.

De vita, et nomine Mahometi.

Promisi in superioribus aliquid narrare de vita Mahometi legislatoris Sarracenorum, prout vidi in scriptis, vel audiui in partibus illis. Itaque Macho, siue Machon, vtrum in secunda syllaba scribatur N, litera, vel non idem refert: et si tertia syllaba addatur, et dicatur Machomet, vel etiam quarta, Machometus, nihil differt, qud semper idem nomen representat. Ipsi tamen illum saepius nominant Machon. Putatur autem istum Mahomet habuisse generationis ortum de Ismael Abrahae filio naturali de concubina Agar, vnde et vsque hodie quidam Sarracenorum dic.u.n.tur Ismaelitae, alij Agareni: sed et quidam Moabitae, et Ammonitae, a duobus Loth filijs Moab et Amon, genitis per incestum de proprijs filiabus.

[Sidenote: Tempus Natiuitatis Mahometi.] Hic ver Machon, circa annum incarnationis Domini s.e.xcentissimum natus, in Arabia pauper erat gratis pascens camelos, et interdum sequens Mercatores in Aegyptum fordellos illorum proprio collo deferens pro mercede. Et quoniam tunc temporis tota Aegyptus erat Christianae fidei, didicit aliquid de fide nostra, quod diuertere solebat ad cellulam Heremitae commorantis in deserto. [Sidenote: Fabulae Saracenorum.] Et quodammodo fabulantur Sarraceni, quod illo quandoque ingrediente cellulam, cellulae ostium mutatum in ianuam valde patentem, velut ante palatium, et gloriantur hoc primum miraculum. Qui ex tunc conquerendo sibi pecunias, et discendo seculi actus diues est effectus, et prudens ab omnibus reputatus, in tantum, vt postmodum in terrae gubernatorem Corrozaen, (quae est vna prouinciarum regni Arabiae) a.s.sumeretur, ac de inde defuncto principe Codige per coniugium illius relictae in eiusdem prouinciae principem eleuaretur. Erat autem satis formosus, et valens, et vltra modum in verbis et factis maturus, et princ.i.p.alis, et satis diligebatur a suis, magis tamen metuebatur, et erat epilepticus, nemine tamen sciente. Sed tandem ab vxore comperto contristabatur, se tali morbido nuptam, qui versutus fefellit, et consolabatur moestam figmento mendacij excogitati, dicens sanctum Dei Archangelum Gabrielem ad colloquendum et inspirandum sibi, quaedam arcana et diuina interdum venire, et pro virtute aut claritate veniente se subito cadere et iacere ad intendendum inspirationem.

[Sidenote: Incrementum authoritatis Mahometi.] Post hoc autem, mortuo etiam Rege Arabiae, tanta egit per simulationem sanct.i.tatis, per donorum effusionem, et copiam promissionum, quod electus est et a.s.sumptus, in totias Arabiae Regem.

[Sidenote: Tempus promulgationis Alcharani.] Confirmato igitur Mahometo in regnationis suae maiestate suprema, transactis a conceptione Domini nostri Iesu Christi annis solaribus 612. in die Iouis feria quinta Hebdomadae promulgauit praefatum detestandae legis suae librum, plenum perfidiae et erroris, et a subditis tempore vitae suae seruari coegit, qui et vsque hodie in tanto aeuo, et tot populis non sine iusto Dei iudicio colitur et seruatur, quamuis miserabile, et miserandum videtur, quod tot animae in illo perduntur. Erat quoque tempore regni eius et alius Heremita in deserto Arabiae, quem etiam quasi pro deuotione frequentare solebat, ducens sec.u.m aliquos de principibus et famlia. Super quo plures eorum attediati tractabant occidere Heremitan. [Sidenote: Occasio vina, interdicendi Sarracenis.] Accedit tandem vna noctium, vt rex Heremitam et seipsum inebriaret, et inter loquendum ambo consopiti dormirent. Et ecce habita occasione comites gladio de latere Regis clam extracto Heremitam interfecerunt, iterum clam condentes cruentum gladium in v.a.g.i.n.a: ac ille euigilans virum videns occisum, magno furore succensus imposuit familiae factum, volens omnes per iust.i.tiam condemnari ad mortem. c.u.mque coram iudicibus et sapientibus ageretur, hi omnes pari concordia, simili voce, et vno ore testabantur tam diuisim quam coniunctim, Regem in ebrietate sua hominem occidisse, quamuis forta.s.sis esset facti oblitus. Et in plenariam rei probationem, dixerunt ipsum reposuisse mucronem in loculo nudum intersum, sed calido cruore madentem. Quo ita inuento, ac tantis rex obrutus testificationibus nimium erubuit, plene obmutuit, et confusus recessit. Et ob hoc omnibus diebus suis vina bibere renunciauit: et in lege sua a cunctis bibi vetuit, ac vniuersis bibentibus, colentibus, et vendentibus maledixit. Cuius maledictio couertatur in caput eius, et in verticem ipsius iniquitas eius descendat, c.u.m de vino scriptum constet, qud Deum et homines laetificet. [Sidenote: Potus Sarracenorum.] Igitur de eo Sarraceni in sua superst.i.tione deuoti vinum non bibunt, quanquam plures eorum qud timent in publico non verentur in secreto.

Est autem communis potus eorum dulcis, delectabilis, et nutritiuus de Casaniel confectus, de qua et Saccarum fieri solet.

[Sidenote: Alias Mecca.] Mahometus iste post mortem suam pessimam (mors enim peccatorum pessima) conditus fuit honorifice in capsa, ditissimo auro, et argento, et saxis perornata in vna ciuitate regni sui Arabiae, vbi et pro sancto, et vero Dei nuncio incepit deuote coli a suis per annos ducentos s.e.xaginta, atque ex tunc circa annum Domini nongentissimum c.u.m veneratione multa cadauer eius translatum est, in digniorem ciuitatem dictam Merchuel Iachrib, vbi iam longe lateque pro maximo sanctorum, a cordibus a diabolica fraude deceptis colitur, requiritur et adoratur.

[Sidenote: Oregus a Templarijs proditus.] In ipsius translatione ipsa ciuitas restaurabatur, et firmabatur mult honorificentius, et fortius destructione sua, quae per Carolum magnum Regem Franciae antea fuit plene annihilata, dum Ogerus dux Danorum praefatus in ea tenebatur captiuus, quem Templarij ad filios Brehir Regis Sarracenorum c.u.m traditione vendiderant, e qud ipse Ogerus dictum Brehir in proelio occiderat, iuxta Lugdunum Franciae ciuitatem. Et si quando nationis alterius quis ad legem conuert.i.tur Sarracenorum, dum a flamine eorum recipiendus est, dicit et facit eum Dei nuncium, et repet.i.t sic: Laellech ella alla Mahomet zoyzel alla heth: quod valet tantum: Non est Deus nisi vnus, et Mahomet fuit eius nuncius.

CAPVT. 23.

De colloquio Authoris c.u.m Soldano.

Finaliter Sarraceni ponunt Iudaeos malos, e quod legem Dei violauerunt sibi missam, et commissam per Mosem. Et a simili probant Christianos malos, quod non seruant legem Euangelij Christi, quam seruandam susceperint. [Sidenote: Error eorum qui putant vnumquemque in sua religione posse beari.] Inest enim ijs falsa persuasio ita vt putent vnumquemque in ea qua natus est secta posse beari, si susceptam seruauerit illibate: ideoque probant ab opposito se esse bonos, quia, sicut dic.u.n.t, obseruant scripta legis praecepta et ceremonias sancti libri sui a Deo sibi transmissi per beatum nuncium suum Mahomet. Vnde et ego non tacebo quid mihi contigit.

Dominus Solda.n.u.s quodam die in castro, expulsis omnibus de camera sua, me solum retinuit sec.u.m tanquam pro secreto habendo colloquio. [Sidenote: Colloquium Soldani c.u.m Mandeuillo.] Consuetum enim est ijs eijcere omnes tempore secretorum: qui diligenter a me interrogauit qualis esset gubernatio vitae in terra nostra, breuiter respondebam, bona, per Dei gratiam, qui recepto hoc verbo dixit ita non esse. [Sidenote: Reprehensio Sacerdotum.] Sacerdotes (inquit) vestri, qui seipsos exhibere deberent alijs in exemplum, in malis iacent actibus, parum curant de Templi seruitio: habitu et studijs se conformant mundo: se inebriant vino, continentiam infringentes, c.u.m fraude negotiantes, ac praua principibus consilia ingerentes. [Sidenote: Reprehensio vulgi iustissima.] Communis quoque populus, dum festus diebus intendere deberent deuotioni in templo, currit in hortis, in spectaculis, in tabernis vsque ad c.r.a.pulam, et ebrietatem, et pinguia manducans et bibens, ac in bestiarum morem, luxuriam prauam exercens. [Sidenote: Vestimentorum varietas reprehensa.] In vsura, dolo, rapina, furto, detractione, mendacio et periurio viuunt plures eorum euidenter, ac si qui talia non agant, vt fatui reputantur, et pro nimia cordis superbia nesciunt ad libitum excogitare, qualiter se velint habere, mutando sibi indumenta, nunc longa, nunc curta nimis, quandoque ampla, quandoque stricta vltra modum, vt in his singulis appareant derisi potius quam vest.i.ti: pileos quoque, calceos, caligas, corrigias sibi fabricante exquisitas, c.u.m etiam e contra deberent secundum Christi sui doctrinam simplices, Deo deuoti, humiles, veraces, inuicem diligentes, inuicem concordantes, et inluriam de facili remittentes. Scimus etiam eos propter peccata sua perdidisse hanc terram optimam quam tenemus, nec timemus eam amittere, quamdiu se taliter gubernant. Attamen non dubitamus, quin in futurum per meliorem vitae conuersationem merebuntur de nostris eam manibus recuperare.